Shortcuts: WD:GLOSS, WD:G

Википодатоци:Поимник

From Wikidata
Jump to navigation Jump to search
This page is a translated version of the page Wikidata:Glossary and the translation is 8% complete.
Outdated translations are marked like this.

Elements of a statement, from item Q42

Овој поимник ги утврдува поважните поими на Википодатоците и ве упатува на поподробни информации. Поопшт вовед во Википодатоците ќе најдете на „Википодатоци:Вовед“, додека во прирачникот за поимникот ќе дознаете како да внесувате и подобрувате ставки во него.

Поимник
Истозначници (aliases) се алтернативни називи на предмети или својства. Вообичаениот или најважне назив е натписот. Со истозначниците, корисникот може да најде предмет дури и ако не го бара по натписот. На пример, предметот Q2 го има натписот „Земја“ and aliases such as „Сина Планета“ и „Свет“.
Article placeholder is an extension to display stub articles and to start Wikipedia articles based on a view of Wikidata items. See mw:Extension:ArticlePlaceholder.
Значки (badges) се незадолжителни ознаки кои можат да се приложат кон викиврска. На пример, викиврската може да се означи да води до „избрана статија“ и/или „проверена страница“.
Category item, template item and module item are Wikidata items with sitelinks to categories, templates, or modules on Wikimedia sites. When the last sitelink is deleted, these items are generally deleted (see Wikidata:Database reports/to delete).
Тврдење (claim) е податок за единицата на чија страница стои тврдењето. Тврдењето се состои од својство (како на пр. „Место“) и или вредност (на пр. „Македонија“) или еден од посебните случаи „без вредност“ и „непозната вредност“. Едно тврдење може да има определници, како да речеме временска, што укажува дека тврдењето важи за извесен временски период. Во споредба со тројките кај во податочниот модел RDF, тврдењето го користи својството за изразување на прирокот на тројката, а вредноста ја користи за изразување на нејзиниот предмет. Тврдењата се составен дел од исказите на предметните страници, каде можат да се дополнат со наводи и чинови; се јавуваат и во непредметни податочни страници.
Commons (or Wikimedia Commons) is a Wikimedia project to store images, audio, video and other files. Wikibase includes three different datatypes to link from Wikidata to media files, geographic shapes and tabular data. Commons is adding statements to files as mediaentities.
Completeness is an assessment of available data with a measure for coverage. At Wikidata the presence of an item or statement does not imply that all similar items or statements are present. Wikibase does not include any completeness indicator. Quantity properties can be used to compare with available statements or items. Example: The item about states of the USA has a statement with quantity 50. One can compare that with the count of uses of the item. A few tools attempt to measure completeness. To some extent, property suggester and suggestion constraints indicate elements missing to complete items.
Complex constraint (or custom constraint) is a constraint defined by a freely chosen SPARQL query in a template on a property talk page.
Conflation is a type of error, usually on an item, where aspects of several distinct concepts are mixed together. For example, an item with the date of birth of one person and the occupation of another person with the same name.
Ограничување (constraint) е правило за тоа како да се користи дадено својство. На пример, секоја единица за човек треба да има само еден $p, така што ова својство има едновредносно ограничување.
Constraint report can refer to a series of periodically updated pages for each property based on constraints or a special page for an individual item or other entity.
Cradle is an editing tool to create new Wikidata items based on a form with predefined properties and values.
Податочен тип (datatypes) податочен вредносен тип (data value type) или вредносен тип (value type) означува какви податочни вредности можат да му се зададат на едно својство, и како истите ќе се складираат во секое тврдење. На секое својство му се задава предодреден податочен тип. Не сите вредности можат да се сврзат сè додека отсуствуваат извесни податочни типови. Разработката на нови типови сè уште е во тек. Тековно достапните податочни типови ќе ги најдете на Special:ListDatatypes.
Data namespaces are namespaces for pages that hold Wikidata entities. The data namespaces in Wikidata are the main namespace for the Wikidata items, "Property:" for properties, and "Lexeme:" for lexemes.
Date (or time or timeValue) is a datatype for property values. It allows to enter dates in different precisions and enables date calculations in queries. Hour or minute precision isn't supported. The Wikidata property for the date of foundation has such values.
Опис (description)
Ова е израз што дава опис на еден предмет, својство или барање. Со тоа, тој ѝ дава контекст на натписот (на пример, постојат многу предмети за места со натписот „Cambridge“). Затоа, описот не мора да е единствен (ниту во рамките на јазикот, ниту во целокупниот проект), но мора да биде единствен замено заедно со натписот. Единственоста на комбинацијата од натписи и описи е цврст услов што мора да се задоволи пред да се зачуваат промените. За повеќе информации, вклучувајќи како да користите исправен стил во описите, погл. Помош:Опис'
Disambiguation item is a Wikidata item with sitelinks to disambiguation pages. This is its only purpose. Generally, it has a claim with е=појаснителна страница на Викимедија.
Duplicate is an entity, generally an item, about the same concept as another entity. Duplicates are usually merged creating a redirecting entity. Special types of duplicates are temporary duplicates, permanent duplicates, and true duplicates.
Editing interface is a view that allows to add or modify data. These views are the default view, the Commons structured data interface, Wikidata bridge, and a series of API-based tools, notably QuickStatements, Cradle, PetScan, OpenRefine or the Pywikibot framework.

Единица (еntity) (во [$1 корисничкиот посредник] наречена и податочен збир) е податочна содржина на страницата на Википодатоците која може да биде предмет (во главниот именски простор), својство (во имен. простор за својства) или барање (во имен. простор за барања). Секја единица има своја единствена назнака, која е број со претставка, и која може да биде Q за предмет или P за својство. Единицата исто така се одликува со единствена комбинација од натпис и опис на секој јазик. Може да има и алтернативни истозначници на повеќе јазици. Секоја единица има и одукажлива URI во обликот http://www.wikidata.org/entity/назнака каде назнака е назнаката на единицата.

Other extensions may define new types of entities. For example:

Entity selector allows picking an entity by entering part of its name and selecting it from a list of search results. For items, the results are based on the labels and aliases. The description is displayed, if there is one. Example: type "human" to pick Q1156970 from "human (Q5) common name of Homo sapiens", "humanity (Q1156970) total world population of human", etc. This is different from the Property Suggester.
EntitySchema is a special type of Wikidata page containing a document in ShEx format, and related metadata. Although it may have labels, descriptions and aliases similar to items, it is not a type of entity. Entities may be validated against an EntitySchema using the ShEx2 — Simple Online Validator tool.
External identifier is a type of property — a string used in the database of external organizations. Some properties have external identifiers as values. They uniquely identify an item, although the uniqueness is not enforced by software, but controlled by constraint. For example, an ISBN for a book or the unique part of the URL of a movie or an actor in the Internet Movie Database.
Federation query is a query through a service available on Query Server allowing to access databases other than Wikidata.
Form is a string of characters that occurs in a particular grammatical context for a lexeme. Every Lexeme may have multiple forms. Forms are identified on each lexeme by the Lexeme ID followed by a dash, the letter "F" and a number. Forms may have statements just as other entities do. They are also assigned grammatical features such as "plural" for Form L1298-F2 ("forms").
Historic information is included by qualifying it with a date. If information is no longer current, date qualifiers are added instead of statements overwritten. Historic information is different from incorrect information
Human (or instance of human) is a Wikidata item about a person or an individual. It has a claim with е=човек.
Incorrect information is a claim supported by a reference, but generally considered invalid or inaccurate. While Wikipedia generally excludes such information, Wikidata's deprecated rank allows to flag such statements. This helps avoid a situation in which it's deleted and erroneously re-added as valid information. Incorrect information is different from historic information
Instance of, subclass of, and has part (also class or type) are used on Wikidata to refer to the properties е, поткласа на, се состои од, and a few other related ontological properties, their values, or items using them.
Предмет (item) е страница во главниот именски простор на Википодатоците кој претставува „тема“ (topic), „концепт“ (concept) или „подмет“ (subject) од вистинскиот живот. Како и другите единици на Википодатоците, предметите се препознаваат по назнаката на почетокот, или по единствена кобинација од повеќејазичен натпис и опис, а може да им се зададе и истозначник за полесно пребарување. Главниот податочен дел на предметот е списокот од искази за него. Предметот множе да се претстави и како подметно-предметниот дел од тројката од сврзани податоци.
Item identifier: see QID below.
Натпис (label) или назив (name) (но не е исто што и наслов (title)) е име на даден јазик што се користи за предмети, својства и барања. Ова е обично најважното име под кое се води записот, или пак најопштиот или лесно разбирлив израз што ќе биде познат внатрешно во проектот. Во Википодатоци, тие ја имаат улогата на насловот во Википедија и првенствено имаат за цел да ги разликуваат записите еден од друг. Кај предметите не мора да е единствена (ниту на јазикот, ниту во севкупниот проект), туку мора да биде единствена земено заедно со описот. Кај својствата и барањата (сè уште неопределени) мора да биде единствена во рамките на дадениот јазик. Единственоста на комбинација од натписите и описите, се цврст услов што мора да се задоволи пред да се зачуваат промените, со тоа што истите може да се отстранат и во иднина.
Натписите треба да ги следат правилата за големи/мали букви на дадениот јазик кај личните именки и изразите, соодветно за дадениот запис. Во списоците, по натписот ќе следи описот, образувајќи една ставка во списокот. Натписите и описите можат да се извадат и да се користат посебно. Погл. Помош:Натпис.
Lag or database lag at Wikidata is a delay in the update of data on other projects or Query Server.
'Јазични определби (language attributes) - ова се натписи, истозначници и описи на извесен јазик што се приложени кон предметите, својствата и барањата. Ова е човечки-читлив текст наменет за подобро осознавање на делокругот на предметот, како на пр. конкретниот вид на единица во вистинскиот свет. Ако недостасуваат, некои од нив можат да се заменат со низи од други јазици, следејќи ги јазичните резерви.
Language code is an identifier for the language of a label, description, alias, or monolingual text value. The language codes for labels, descriptions, and aliases are shared with other Wikimedia projects. More codes for monolingual text are defined specifically for Wikidata. Lexemes use some of these, as well as some additional codes or items to identify the language in lemma, gloss, and form. A language code is also assigned to sitelinks. Codes are based mostly on IETF language tags.
Language fallbacks (also language chains) are methods to systematically replace missing language attributes with strings from alternate languages. The exact replacement rules can be chosen depending on the type of page, whether the user is logged in, or the user preferred languages.
Lexeme is an entity of Lexicographical data. It contains sense and form sub-entities, but no sitelinks. Instead of a label, a description, and aliases, lexeme entities have a lemma (possibly more than one, for languages with spelling variants), a language, and a lexical category.
LID (or L number) The identifier for a lexeme entity in Wikidata, comprising the letter "L" followed by one or more digits.
Listeria (or Wikidata list) is a tool to show data from Wikidata in list form at Wikimedia projects. Data is periodically updated by bot.
Главен простор (mainspace) е именскиот простор кајшто се наоѓаат сите предмети. Одлика му е отсуството на префикс.
МедијаВики е програмот на кој работат сите Викимедиини викија. Како програм, тој е слободен, и се користи на илјадници места. Повеќе ќе дознаете на страницата „Што е МедијаВики“.
MediaInfo is a type of entity used to describe files. It's activated on Wikimedia Commons.
Метастраници (metapages) се сите страници што не се единици (т.е. што не припаѓаат на податочните именски простори). Метастраниците содржат неструктурирани содржини претставени со обичен МедијаВики-код, како и иден клиентски код за вклучување. Вакви примери се страниците за разговор, категориските страници, проектните страници (во имен. простор „Википодатоци“) и страниците за помош (во тој именски простор). Метастраниците опфаќаат и содржини и податоци автоматски создадени од програмот МедијаВики, како да речеме историјата на уредување на страниците или специјалните страници.
Name item is a Wikidata item about a given name or a family name. Such items are used as values for презиме or лично име and can include additional information and sitelinks.
Именски простор (namespace) е физичка поделба на страниците во МедијаВики за нивно групирање според општата намена или некое друго дополнително поведение. Примери за именски простори се категории, податотеки, корисници (categories, files, users), а во случај на Википодатоците, имаме и три податочни именски простори за предмети (во главниот имен. простор), својства и барања (items, properties, queries).
Object See Subject
Order of statements is generally determined by the view being used and not significant. Many views display data retrieved or entered first before other. Some views sort or allow to sort statements based on qualifier value, statement value, property, or datatype.
Страница (page) значи внатрешна или надворешна страница на некое вики со единствен наслов, како на пр. статија (страница од главниот имен. простор на Википедија) или предмет во главниот именски простор на Википодатоците. Во Википодатоците, поимот „страница“ може да се однесува на едиична или својствена страница (во податочните имен. простори), метастраница (во други имен. простори) или сврзана страница (надворешна страница од било која Википедија или друг Викимедиин проект) што ја наведува користејќи викиврска (sitelink). Страниците во главниот именски простор на Википодатоците се однесуваат на предмети и секоја страница ќе може да има само по еден предмет.
Predicate See Subject
Prefix Used in the query service.
Project is a term often used in the Wikimedia movement to refer to a Wikimedia wiki. In Wikidata, the term usually refers to Wikidata itself.
Својство (property) е описник на една податочна вредност некоја односна, повеќеделна или можеби отсутна вредност, но не самата податочна вредност. Секој исказ во предметна страница води до својство, и на својството му задава една или повеќе вредности, или пак некоја односна, повеќеделна или можеби отсутна вредност. Својството е складирано на страница во именскиот простор за својства и опфаќа изјава за податочниот тип на вредностите на својството. Во споредба со сврзаните податоци, својството го претставува прирокот на тројката Новите својства се предлагаат на страницата „Предлагање на својства“. Сите својства рачно се заведуваат на Списокот на својства (WD:P). Највеќето својства се пресликуваат во инфокутиски параметри и категории на Википедија, како што може да се види во документацијата на својството и во Работната група за инфокутии (II фаза) и разни страници на наменски работи групи. Ставањето на својствени вредности во википедиските инфокутии (користејќи синтакса за вклучување) се врши поединечно за секоја инфокутија и верзија на Википедија.
Property suggester provides a preselection of properties when adding statements to Wikidata items. These are based on the frequency of the properties on similar items. Example: on an item with е=човек only, suggestions could be пол, занимање, датум на раѓање. These may or may not be appropriate for the specific item. This is different from entity selector and suggestion constraints.
QID (or Q number) is the unique identifier of a data item on Wikidata, comprising the letter "Q" followed by one or more digits. It is used to help people and machines understand the difference between items with the same or similar names. For example, there are several places in the world called London and many people called James Smith. This number appears next to the label at the top of each Wikidata item.
Определница (qualifier) е дел од исказот што кажува нешто за тој исказ, честопати на описен начин. Може да биде поим во согласност со извесен лексикон, но може да биде друга и варијанта на описен израз (дали тие поими и изрази ќе бидат слободен текст или дел од некој лексикон ќе зависи од заедницата на Википодатоците.)
Quantity (incorrectly number) is a datatype for property values. It allows to enter integers or decimal numbers. Optionally a unit or a bound can be included. The Wikidata property for population has such values. Numeric identifiers are not quantities, but external identifiers.
Барање (query) е предодредено пребарување по предметите. Барањето е описникот за предодреденото пребарување, но не резултатите добиени од него. Може да служи за добивање на резултати од пребарувањето, што е корисно како начин на автоматско создавање и превод на списочни статии. Погл. Википодатоци:Работна група за списоци (III фаза). Секое барање е единица, се опишува и утврдува на своја страница, и има сопствена префиксирана назнака (со префиксот Query:U). Погонот за барања сè уште не е готов, како што може да се види од пораката $2 што се добива при обидот за [$1 ново барање].
QuickStatements (QS) is a third-party tool that can edit Wikidata items, based on a simple set of text commands. The tool can add and remove statements, labels, descriptions, and aliases. It can also add statements with optional qualifiers and sources.
Чин (rank) е квалитативен фактор за прост избор/филтрирање на случаи каде постојат многу искази за едно својство. Постојат три можни чинови:
Redirecting entity (or redirect) is an item or a lexeme that redirects to another item or lexeme (target). As in many uses these would need to be queried specifically, a bot usually replaces redirects used as values with their target.
Навод (reference) или извор (source) е нешто што укажува на потеклото на еден исказ на Википодатоците. Изворот честопати е предмет сам по себе, како да речеме книга. Википодатоците немаат за цел да одредат дали еден исказ е точен, туку само дали се јавува во изворите. Прашањето што треба да претставува важечки извор се очекува да го расправаат и решат Уредниците на Википодатоците.
Repurposing is changing the definition or scope of an entity, in general an item, by editing its label, description or statements. Generally to be avoided.
Sandbox or sandbox items are series of items, properties and other entities at Wikidata to test features within the Wikidata live database. Examples: item Q4115189, property Property:P369, EntitySchema EntitySchema:E123, lexeme Lexeme:L123.
Sense refers to a specific meaning for a lexeme. Senses are identified on each lexeme by the Lexeme ID followed by a dash, the letter "S" and a number. Senses may have statements just as other entities do. They also allow a "gloss": a free-form description of the meaning (one per language).
Вики (site = мрежно место) е, општо земено, препратка до надворешно вики, но кај викиврските се однесува на заведените Викимедиини викија (како на пр. некоја википедиите) што можат да се користат за внатрешно пребарување. Тие викија се наведени со „глобални викиназнаки“ (global site identifiers), скратено siteid. На пример, македонската википедија има викиназнака mkwiki, а нејзиниот меѓувики-код гласи mk:. Обично, по првичните букви доаѓа поддоменот на заведеното вики на Викимедиините проекти. Врските до вакви места имаат свои ограничувања. Согласно постојната поставеност, секоја надворешна страница може да има само по една заведена врска на Википодатоци, а еден предмет може да има само по една врска за секое надворешно вики.
Викиврска (sitelink, на посредникот наречен: „Список на страници поврзани со овој предмет“) е назнака на сврзана страница или статија на друго Викимедиино вики. место како некоја Википедија. Се состои од назнака на викито и наслов (насловот на статијата) и водат од поединечни предмети во Википодатоците. Служат за распознавање на еден предмет од надворешно место, но и како централно складиште за меѓујазичните врски (interwiki). Досега, овие врски стоеја на секоја страница на секоја википедија посебно, и потоа се усогласуваа со ботови кои понекогаш ги замрсуваа. Во I фаза, овие локално складирани врски се заменуваат со глобално-зададени меѓујазични врски, складирани како викиврски во предметите на Википодатоци. Викиврските можат да имаат приложени значки и обично означуваат дека страницата била „избрана статија“ или нешто со сличен статус. Погл. Помош:Викиврски.
Sitelinks between Wiktionary editions are generally not provided through Wikidata, but another function.
Snak is a technical term of Wikibase software which data users are most likely to encounter when accessing Wikidata through the MediaWiki API. It refers to the combination of a property and either a value or one of the special cases "no value" and "unknown value". Snaks can be found in claims (then they are called main snaks) or in qualifiers as part of statements (then they are called qualifier snaks). E.g., in the statement "Emma Watson was a cast member of Harry Potter and the Philosopher's Stone in the role of Hermione Granger" there is a main snak "was a cast member of Harry Potter and the Philosopher's Stone" and a qualifier snak "in the role of Hermione Granger".
Исказ (statement) е еден дел од податок за предмет, заведен на една предметна страница. Се состои тврдење (пар „својство-вредност“, како на пр. „Место: Македонија“ заедно со други незадолжителни определници) потпомогнат од незадолжителни наводи (каде се дава изворот на тврдењето) и незадолжителен чин (за да го разликува од другите неколку тврдења што го имаат истото својство). Погл. Податочен модел. Википодатоците не ја претпоставуваат точноста на исказите, туку само ги собираат исказите и ги прикажува, наведувајќи го изворот. Погл. Податочен модел и Помош:Искази.
Низа (string, character string) е општ поим за редница од слободно избрани знаци протолкувани како текст (на пр. „Здраво“)—наспроти податоци протолкувани како бројчена вредност (3,14), врска до предмет (на пр. [[Q1234]]) или посложен податочен тип (множеството {1,3,5,7} ). Википодатоците ќе поддржуваат податочни типови „еднојазичен текст“ (monolingual-text) и „повеќејазичен текст“ (multilingual-text), кои се сметаат за низни податочни типови, како вредност на едно својство. На пример, хипотетичкото својство „име“ (given name) за Абрахам Линколн ќе биде еднакво на „Абрахам“.
Subject, predicate and object are terms sometimes used to describe a claim when viewing entity, property and value as a triple.
Suggestion constraint is a status of a property constraint that provides suggestions of additional improvements. This can be statements with other properties to be added to the item.
Term is a part of entity, includes label, description and alias. Terms may only be plain text (i.e. not containing any wiki markup).
Termbox is the zone at the top of an item page, which includes the labels, the descriptions, and the aliases in different languages.
Наслов (title) е име на надворешна страница на врската (позната како наслов на викиврска), името на метастраница, или пак единичната назнака на една страница на единица. Ако страницата не му припаѓа на главниот именски простор, тогаш насловот ја придодава назнаката на имен. простор (namespace:id).
Triple (or "semantic triple", or "triplet") is the atomic data entity in the RDF data model, which codifies statements in the form of subject–predicate–object expressions.
Unit is a Wikidata item used with a quantity-value. Frequently used units are metre or EUR, but any item could be used as unit. If the unit includes a претворање во основна СИ-единица statement, quantities with the unit are normalized based on that. See mw:Wikibase/Indexing/RDF Dump Format#Normalized values.
Вредности (values, datavalues) се информации во состав на секое тврдење. Зависно од податочниот тип, можат да бидат поединечни (како број) или составени од повеќе делови (како географска положба, сочинета од географска ширина и должина). Внатрешно, тие се поврзани со тврдењата со спојници.
Value type is the way values are stored internally. Each data type corresponds to one value type. For example, although external identifier, Commons media and mathematical expression are different datatypes, they all use the "string" value type. Values for some data types contain multiple parts with different value types. For example, a quantity contains four parts: "amount", "unit", "upperbound" and "lowerbound", the last two being optional. Unit is a URL which points to a Wikidata item; the other three parts are numbers in string (not floating-point number).
View is a way data can be visualized or accessed. Besides the default view, Wikibase offers views for mobile devices, as well as for rdf and json formats. The data can be accessed with an API. Data on Wikidata is mirrored on Wikidata Query Server offering various result views. Some of the views are editing views, others not. Examples of tools and extensions that provide custom views are Reasonator, Article Placeholder, and Listeria.
Викибаза (Wikibase) e програмот на кој работат Википодатоците. Се состои од три додатоци на МедијаВики: Викибаза (Wikibase), Клиент на Викибазата (Wikibase client) и Библиотека на Викибазата (WikibaseLib). Додатокот „Викибаза“ (за опслужувачот на Википодатоците, скратено: repo) дава наменски примерок (инсталација) на МедијаВики што собира и одржува структурирани податоци и ќе се користи на мрежното место на Википодатоците.

Додатокот „Клиент на Викибазата“ (Wikibase client extension, скратено: client) им овозможува на примероците да повлекуваат и прикажуваат податоци од опслужувачот на Википодатоците на нивните сопствени страници, и ќе се употребуваат на википедии на разни јазици, а веројатно и на други места.

Додатокот „Библиотека на Викибазата“ (WikibaseLib extension) содржи заеднички библиотеки за двата опишани додатока.
Википодатоци (Wikidata) е проект на Викимедија што работи врз основа на МедијаВики со додатоците за Викибазата. Овозможува уредниците на Википодатоците да внесуваат податоци и да прелистуваат страници.
Wikidata Query Service (or WDQS) is the official service for querying Wikidata using the SPARQL query language.
Викимедија е назив на движење (погл. поподробно) кое на јавноста ѝ нуди слободно знаење преку Викимедиините проекти.
Викимедиини проекти (погл. поподробно) се слободни викија со определена цел, обично поделени на поголем број поединечни викија за секој јазик, како што е случај со Википедија. Википодатоците се повеќејазичен Викимедиин проект. Викимедиините проекти опфаќаат околу 800 разни викија. Засега, со Википодатоците можат да се поврзат само Викимедиините проекти.

Поврзани поимници